Η
ανατροπή του «υπάρχοντος» συνεπάγεται
αναπόδραστα τη σκιαγράφηση του μέλλοντος,
την πραγματική κίνηση στο παρόν που
μορφοποιεί το αύριο. Στην περίοδο της
καπιταλιστικής κρίσης, μεγάλα τμήματα
της κοινωνίας βυθίζονται στην εξαθλίωση,
οι μηχανισμοί συναίνεσης καταρρέουν
και οι «βεβαιότητες» και ισορροπίες
του παρελθόντος αίρονται. Αντιμετωπίζουμε
λοιπόν ευθέως την πρόκληση και το καθήκον
διαμόρφωσης των χαρακτηριστικών και
των κριτηρίων της «διεξόδου». Σε αυτό
το κείμενο επιχειρούμε να συμβάλλουμε
απο την σκοπιά μας στο διάλογο για τις
αρχές, τους στόχους, τα μέσα και τα
κοινωνικά υποκείμενα μιας διαδικασίας
παραγωγικού-οικονομικού
μετασχηματισμού
που θα θέτει ως προτεραιότητα την
ικανοποίηση των συλλογικών αναγκών.
Η
παραγωγική
ανασυγκρότηση (κοινωνικός
και οικολογικός μετασχηματισμός της
παραγωγής) είναι ενα πολιτικό πρόγραμμα
που διαμορφώνεται απο τη συνεχή
αλληλεπίδραση με κινήματα και οργανώσεις
και έχει ως στόχο την ανατροπή του
νεοφιλελευθερισμού. Μια θεμελιώδης
οριοθέτηση είναι ότι μιλάμε για
ανασυγκρότηση και όχι γενικά για
«ανάπτυξη», επισημαίνοντας δηλαδή την
ανάγκη ενός νέου πρότυπου. Βασική
προϋπόθεση αποτελεί η Δημοκρατία, δηλαδή
η επιδίωξη για λαϊκή συμμετοχή στο
σχεδιασμό, στον προγραμματισμό και τον
έλεγχο, αξιοποιώντας τα σύγχρονα
τεχνολογικά εργαλεία. Στον πυρήνα του
νέου προτύπου βρίσκεται η αξιοποίηση
όλων των δυνατοτήτων της κοινωνίας και
του τόπου. Οι βασικοί άξονες για την
επίτευξη αυτου του σχεδίου παραγωγικής
και κοινωνικής ανασυγκρότησης ειναι
οι εξής:
1)Ιεράρχηση
των αναγκών μια κοινωνίας
Μέσω
της ιεράρχησης των αναγκών μια
κοινωνίας(υγεία,τροφή,στέγη,νερό,ενέργεια..)
στην πρώτη χρονική κλίκαμα του παραγωγικού
μετασχηματισμού επιτυγχάνουμε την
άμεση πρόσβαση στα απαραίτητα αγαθά
και την ανακούφιση των κατώτερων
στρωμάτων(αντιμετώπιση ανθρωπιστικής
κρίσης). Αυτό πραγματοποιείται μέσω των
δομών αλληλεγγύης(κοινωνικά ιατρεία
και κοινωνικα παντοπωλεία κτλ.),
παραδείγματα και τρόπους λειτουργείας
των οποίων μπορούμε να παρατηρήσουμε
ακόμη και σήμερα.
2)Αλλαγή
παραγωγικών προτύπων-το νέο παραγωγικό
και αναπτυξιακό υπόδειγμα
Ένα
νέο παραγωγικό σύστημα μπορεί να προκύψει
μόνο σε ρήξη με τις λογικές και τις αξίες
του νεοφιλελευθερισμού. Ένα πρώτο
χαρακτηριστικό, λοιπόν, του νέου μοντέλου
είναι οι νέες αξίες στις οποίες αυτό
στηρίζεται, και πριν απ΄ όλα η
αξία της συνεργασίας, της αλληλεγγύης,
της ισότητας, σε αντιδιαστολή προς τις
αξίες του ανταγωνισμού, του ατομισμού
και του καταναλωτισμού που καλλιεργεί
το νεοφιλελεύθερο μοντέλο.
Προκύπτει από τη δράση των κοινωνικών
και οικονομικών υποκειμένων, και είναι
αυτό που αποδεικνύει την κοινωνική του
αποτελεσματικότητα και την οικονομική
του βιωσιμότητα στην πράξη, κατακτώντας
με τον τρόπο αυτόν την κοινωνική του
νομιμοποίηση και ισχύ έναντι των παλαιών
προτύπων. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό
του είναι ο κοινωνικο-κεντρικός και
δημοκρατικός του χαρακτήρας. Πρωταγωνιστής
στο νέο μοντέλο ανάπτυξης δεν είναι
ούτε το κράτος από μόνο του ούτε οι
αγορές, αλλά η ίδια η κοινωνία. Στη νέα
σύμπραξη κράτους-αγορών-κοινωνίας, η
τελευταία θέτει τους κανόνες με βάση
τις ανάγκες, τις δυνατότητες και τις
δημοκρατικές επιλογές της, και στο
δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, τις
τράπεζες, τις αγορές. Το κράτος σχεδιάζει,
στηρίζει, με δημόσιες πολιτικές και
συντονίζει επιτελικά και με σχέδιο τις
δράσεις των φορέων της κοινωνίας. Βασικός
πυλώνας στο νέο μοντέλο είναι οι
συνεργατικές μορφές της οικονομίας, οι
οποίες, επιτρέπουν αφενός την αξιοποίηση
ικανοτήτων, δεξιοτήτων, γνώσεων και
πρωτοβουλιών των εργαζόμενων και των
ανέργων και αφετέρου την ικανοποίηση
αναγκών, την προσφορά αγαθών και υπηρεσιών
με όρους που δεν στηρίζονται ούτε
αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση του κέρδους
αλλά στην ικανοποίηση αναγκών με όρους
οικονομικής βιωσιμότητας, δημοκρατίας,
συνεργασίας και συλλογικότητας. Τέλος
θα πρέπει να προϋποθέτει αξιοπρεπείς
αμοιβές για τους εργαζόμενους, πλήρη
εργασιακά δικαιώματα, δυνατότητα
ελεύθερης οργάνωσης και διαπραγμάτευσης,
επαρκείς δωρεάν κοινωνικές υπηρεσίες
για όλους.
3)Τομείς
προτεραιότητας για παραγωγική
ανασυγκρότηση
Για
τη χώρα μας τέτοιοι τομείς μπορεί να
είναι η ενέργεια , η τεχνολογία/καινοτομία,
η βιομηχανία (στο βαθμο που υπάρχει), η
ναυτιλία , αλλα και η γεωργία.
Για
παράδειγμα όσον αφορά τον γεωργικό
τομέα, η συμβολή της γεωργίας έγκειται
στη στροφή της γεωργικής παραγωγής στην
κάλυψη των διατροφικών αναγκών του
πληθυσμού. Συνεπώς μιλάμε για έναν
τομέα που θέτει ως βάση την τροφή ως
αγαθό και ως θεμελιώδες κοινωνικό
δικαίωμα και όχι ως εμπόρευμα ή
χρηματιστηριακό αγαθό. Συνεταιριστικά-συνεργατικά
κινήματα, έργα υποδομής με γνώμονα τη
μείωση του κόστους παραγωγής, ορθολογική
χρήση πόρων (νερό κτλ.), μελέτη του
εδαφικού ανάγλυφου της Ελλάδας .
Το
παράδειγμα του ενεργειακού μετασχηματισμού:
Ο
ενεργειακός σχεδιασμός, πρέπει να θέσει
κατ’ αρχάς το όραμα στο μακροπρόθεσμο
ορίζοντα και να επιδιώξει να προσφέρει
απτά παραδείγματα για τα βήματα υλοποίησης
του στις διαφορετικές χρονικές κλίμακες.
Όσον αφορά την τεχνολογική διάσταση
του ενεργειακού ζητήματος, η σταδιακή
αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων από
ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ο ριζικός
μετασχηματισμός στον τομέα της κατανάλωσης
με την εφαρμογή ενός εκτεταμένου σχεδίου
εξοικονόμησης ενέργειας και η εφαρμογή
ενός εθνικού προγράμματος ανασυγκρότησης
των μεταφορών με έμφαση στα μαζικά μέσα
δημόσιας μεταφοράς σταθερής τροχιάς
και τις ήπιες μορφές κυκλοφορίας εντός
των αστικών σχηματισμών αποτελούν
στοιχεία του βασικού πολιτικού πλάνου.
Η οργανική αλληλοτροφοδότηση του
ενεργειακού τομέα με το συνολικό σχέδιο
για την παραγωγική ανασυγκρότηση αλλά
και με επιμέρους τομείς της παραγωγής
απαιτεί μια οριζόντια εφαρμογή πολιτικών
με στόχο τον οικολογικό και κοινωνικό
μετασχηματισμό της οικονομίας. Τόσο σε
επίπεδο στρατηγικών στόχων (αλλαγή
ενεργειακού μίγματος και μοντέλου
παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας)
όσο και ως προς τα μέσα υλοποίησης
(αποκέντρωση παραγωγής και κοινωνική
επιχειρηματικότητα), οι μετασχηματισμοί
στον ενεργειακό τομέα πρέπει να
συμβαδίζουν και να αλληλοδιαμορφώνονται
με τις μεταρρυθμίσεις στο συνολικό
παραγωγικό μοντέλο. Στον τομέα της
εξοικονόμησης μία αριστερή πολιτική
βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας
των κτιρίων μπορεί να κινητοποιήσει,
να δημιουργήσει ή και να πειραματιστεί
με θεσμούς (δήμοι, συνεταιρισμοί,
κοινωνική επιχειρηματικότητα, ομάδες
νέων ανέργων μηχανικών και τεχνιτών),
οι οποίοι θα δημιουργήσουν νέα υποκείμενα.
Οποιαδήποτε όμως απόπειρα διατύπωσης
αριστερού προγράμματος καταλήγει κενή
περιεχομένου αν κεντρικό ρόλο στη
διαδικασία δεν κατέχει η συγκρότηση
των κοινωνικών υποκειμένων και συλλογικών
οντοτήτων που θα γίνουν φορείς της
επιδιωκόμενης αλλαγής. Τέλος η
συγκρότηση των κοινωνικών υποκειμένων
μέσα από διαδικασίες δόμησης του κοινού
συμφέροντος στη βάση της συμμετοχής
και της δημοκρατίας αποτελεί θεμέλιο
λίθο
ενός ενεργειακού σχεδιασμού που θα
επιδιώξει να εγκαινιάσει μια νέα εποχή
σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το
ερώτημα λοιπόν τίθεται στο αν είμαστε
διατεθιμένοι να ιεραρχήσουμε συνολικά
τις ανάγκες μας πάνω από τα κέρδη τους,
σε μια διαδικασία συμμετοχική και
δημοκρατική. Η απάντηση μας είναι πως
ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός και θα
τον διεκδικήσουμε!
*Το κείμενο αυτό αποτελεί τον τρίτο
άξονα στη σειρά τριών επεξεργασιών
στις οποίες καταλήγουμε μετά από
συζήτηση και συνδιαμόρφωση στα σχήματά
μας με σκοπό στα τέλη Φλεβάρη να τις
συναρθρώσουμε σε μια εκδήλωση - συζήτηση
που θα προσεγγίζει μια συλλογική -
συνολική απάντηση στα προβλήματα του
νέου μηχανικού σε μια κατεύθυνση
συνεργατική, δημοκρατική και αλληλέγγυα.